Zmiany w urlopach rodzicielskich

2 stycznia 2016 r. weszła w życie ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza istotne zmiany w zakresie urlopów związanych z rodzicielstwem. Jaki jest wymiar urlopu rodzicielskiego w 2016 roku? – pyta Czytelniczka Sztafety

W ustawie zaproponowano uproszczenie systemu urlopów. Dotychczas obowiązywały płatne urlopy: macierzyński, dodatkowy macierzyński i rodzicielski. Po zmianach będą tylko dwa rodzaje płatnych urlopów: macierzyński oraz rodzicielski. Razem to 52 tygodnie, czyli faktyczna długość urlopu się nie zmieni, gdyż urlop dodatkowy macierzyński włączono do rodzicielskiego. Było to uzasadnione prawie identycznym charakterem obu tych uprawnień.

Urlop związany z narodzinami dziecka

Dotychczas urlop związany z narodzinami dziecka składał się:
1. z podstawowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie (od 31 do 37 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci),

2. dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze do 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 8 tygodni w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci, oraz

3. z urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 26 tygodni, bez względu na liczbę dzieci urodzonych przy jednym porodzie.

Łącznie płatne urlopy związane z urodzeniem dziecka (dzieci) wynosiły maksymalnie 52 tygodnie urlopu w przypadku urodzenia jednego dziecka i od 65 do 71 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.

Tak więc, dotychczas pracownik, po zakończeniu podstawowego okresu macierzyńskiego mógł skorzystać z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, a po dodatkowym urlopie macierzyńskim rodzic mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego.

Począwszy od 2 stycznia 2016 r. obowiązują dwa rodzaje urlopów związanych z narodzinami dziecka:
1. urlop macierzyński (podstawowy), którego wymiar pozostanie bez zmian i wynosi 20 tygodni, oraz,

2. urlop rodzicielski, którego wymiar wynosi do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 34 tygodni w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie (od 2 stycznia 2016 r. dodatkowy urlop macierzyński został włączony do urlopu rodzicielskiego).

Tak więc, tuż po zakończeniu urlopu macierzyńskiego jedno z rodziców będzie mogło skorzystać z urlopu rodzicielskiego, którego wymiar wyniesie 32 tygodnie przy jednym dziecku i 34 tygodnie przy urodzeniu co najmniej dwójki dzieci. Łączna długość urlopów, w czasie których pracownik zachowa prawo do zasiłku z ZUS, pozostaje bez zmian i wynosi 52 tygodnie.

Dzielenie urlopu rodzicielskiego
Dotychczas urlop rodzicielski można było wykorzystać maksymalnie w trzech częściach, z których każda nie mogła być krótsza niż 8 tygodni. W dodatku, urlop ten można było wykorzystać tylko bezpośrednio po dodatkowym macierzyńskim, czyli w praktyce tylko do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Po zmianach, od 2 stycznia 2016 roku, urlop rodzicielski będzie można wykorzystać maksymalnie w czterech częściach i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 rok życia.

W dotychczasowym stanie prawnym z urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego mogli skorzystać tylko pracownicy zatrudnieni w ramach stosunku pracy. Po wejściu w życie nowelizacji ten stan prawny ulegnie zmianie. Po raz pierwszy dopuszczono możliwość podzielenia się uprawnieniami rodzicielskimi między rodzicami, z których jedno jest zatrudnione na etacie, a drugie jest objęte ubezpieczeniem społecznym z innego tytułu niż stosunek pracy.

Tak jak dotychczas, wyłącznie dla matki, przeznaczonych będzie pierwszych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, resztą urlopu będzie mogła dzielić się z ojcem. Oprócz rodziców, z urlopu będzie mógł skorzystać inny członek rodziny m.in. w przypadku śmierci matki lub jej pobytu w szpitalu.

Termin złożenia wniosku o urlop
Od 2 stycznia 2016 roku wniosek o skorzystanie z całego wymiaru rodzicielskiego (połączonego z dodatkowym macierzyńskim) trzeba będzie złożyć na piśmie w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu (dotychczas było to 14 dni).

Korzystanie z dwóch dni zwolnienia na opiekę nad zdrowym dzieckiem
Do końca 2015 roku pracownikowi wychowującemu dziecko w wieku do 14 roku życia przysługiwały 2 dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Od 2 stycznia 2016 roku rodzicowi dziecka do 14 roku życia przysługuje elastyczny czas 16 godzin lub 2 dni (w ciągu roku kalendarzowego) zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wprowadzona zmiana przewiduje możliwość wykorzystywania tych 2 dni zwolnienia od pracy w związku z wychowywaniem dziecka w wieku do 14 lat także w wymiarze godzinowym. Często zdarzają się sytuacje (wizyty lekarskie, zebrania szkolne) powodujące konieczność zwolnienia się z pracy na 2-3 godziny, bez potrzeby wykorzystywania całodziennego zwolnienia, dlatego rodzice będą mogli decydować, czy wykorzystać to uprawnienie w dniach (2 dni) czy godzinach (16 godzin).

Przepisy przejściowe
Znowelizowane przepisy o uprawnieniach rodzicielskich dotyczą zarówno pracowników, którzy zostaną rodzicami w 2016 roku, jak i tych, którzy już korzystają z tych przywilejów. Szczegóły określają przepisy przejściowe ustawy z 24 lipca 2015 r. Są one jednak skomplikowane.

Przepisy przejściowe nie odnoszą się do sytuacji osób, które w dniu wejścia w życie zmian, czyli 2 stycznia 2016 r., będą przebywać na urlopie macierzyńskim albo urlopie dla rodziców adopcyjnych. Oznacza to, że wobec takich osób w całości stosować się będzie nowe przepisy. Przede wszystkim nie będą już one mogły złożyć wniosku o dodatkowy urlop macierzyński/dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Ten dodatkowy urlop macierzyński od 2 stycznia 2016 r. został bowiem włączony do urlopu rodzicielskiego. Tacy pracownicy będą zatem mogli złożyć wniosek o urlop rodzicielski na nowych zasadach.

Ze znowelizowanych przepisów wynika także obowiązek złożenia przez osoby przebywające w dniu 2 stycznia na urlopach macierzyńskich, wniosku o urlop rodzicielski zgodnie z nowym terminem, a więc wydłużonym z 14 do 21 dni (art. 182 1d § 1 k.p.). Przepisy przejściowe nie przewidują prawa pracownika przebywającego na urlopie macierzyńskim w dniu wejścia w życie nowelizacji do złożenia wniosku w krótszym czasie. Rodzice muszą więc zwrócić uwagę zarówno na nowy termin, jak i wzór wniosku i załączników. Dokumenty te określi rozporządzenie, które właściwy minister wyda na podstawie art. 186 8a kodeksu pracy. Do chwili obecnej nie ukazało się jeszcze takie rozporządzenie.

Autor: Bożena Kolba

Podstawa prawna:
Art. 1 pkt 1 i pkt 4 ustawy z 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw – Dz.U. z 2015 r., poz. 1268; ost.zm. Dz.U. z 2015 r., poz. 1735.
Art. 180, art. 181, art. 1821a, 1821c, 1821d, 1821e Kodeksu pracy.
§ 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy ( j.t. Dz.U. z 2014 r., poz. 1632).
§ 5–16 projektu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków.

TEKST UKAZAŁ SIĘ W PAPIEROWYM WYDANIU TYGODNIKA SZTAFETA – nr 2/2016