Choinka, oczekiwanie na pierwszą gwiazdkę, dwanaście potraw na stole, Pasterka – to tylko, niektóre z bożonarodzeniowych tradycji. Pewne jest jednak to, że dzięki nim święta przeżywamy w szczególny sposób.
Święta Bożego Narodzenia, rozpoczynają się 24 grudnia, Wigilią. Przede wszystkim kojarzy się ona z uroczystą wieczerzą, która połączona jest z różnymi obrzędami, wierzeniami czy wróżbami. W dawnych czasach wigilia, miała bardzo poważny charakter, który związany był z duchami przodków. W momencie ukazania się pierwszej gwiazdy, rozpoczynano wieczerzę. Po podzieleniu się opłatkiem i złożeniu życzeń, zasiadano do stołu. Zawsze zostawiano jedno puste miejsce, które przeznaczone było dla ducha przodków. Zostawiano również uchylone drzwi i okna, by duszom było łatwiej przez nie przejść. Podczas wigilii, zachowywano się w taki sposób, by w żadnym wypadku nie urazić przybyłej duszy, która ma znaczący wpływ na powodzenie członków rodziny.
Stół wigilijny przyozdabiany był jabłkami, bochenkami chleba oraz ziarnami zbóż. Pod obrus kładło się słomę lub siano. W celu pomyślnego przebiegu prac gospodarskich w nadchodzącym roku stół obwiązywano grubymi sznurami. Podczas wieczerzy podawano postne potrawy. Mowa tu na przykład o kutii, chlebie, fasoli czy bobie. Dawniej na stole wigilijnym było od 7 do 12 potraw. Zależało to od zamożności danej rodziny czy tradycji regionalnych. Dania nie mogły zostać zjedzone do końca, ponieważ przybyłe dusze również musiały się posilić. Po skończonej wieczerzy, udawano się do obory, stajni, kurnika czy sadu. Zwierzętom zanoszony był opłatek, resztki jedzenia, siano i ziarno ze stołu.
Nieodzownym symbolem świąt Bożego Narodzenia, była zielona gałąź, otaczania czcią, jako symbol życia, zdrowia, pomyślnych urodzajów i dostatku. Wieszano je najczęściej na płotach, drzwiach domostw, obór czy stodół. Strojono nimi również wnętrza domów. Na gałęziach wieszane były ozdoby, które świadczyły o obfitości np. jabłka, orzechy czy ciastka piernikowe. Dekoracje wycinane były również z opłatków i przybierały różnorodną formę.
Choinka, która symbolizuje drzewo życia, do Polski dotarła na przełomie XIX i XX wieku z Niemiec. Początkowo ozdoby wieszane na drzewkach były podobne do tych, którymi ozdabiano zielone gałęzie. W miarę upływu czasu ozdoby zaczęto wykonywać własnoręcznie z różnorodnych materiałów np. słomy, papieru czy wydmuszek jaj.
Tych kilka zwyczajów, dawnych tradycji ukazuje bogactwo ludzkich przeżyć i atmosferę niezwykłych przygotowań w oczekiwaniu na nadejście świąt Bożego Narodzenia.
Obecnie w Polsce, jak i w innych krajach, z roku na rok, coraz rzadziej przywiązuje się uwagę do tradycji bożonarodzeniowych. Współczesne czasy, gdzie dominuje pośpiech, nie sprzyjają kultywowaniu dawnych obyczajów. Podniosły charakter Wigilii nierzadko sprowadza się do pośpiesznej uczty i wyczekiwanych prezentów.
Przeciwwagą dla zanikających tradycji i zwyczajów są różnego rodzaju inicjatywy podejmowane przez instytucje, ośrodki kulturalne, które zmierzają do uchronienia ich przed zapomnieniem. W wielu regionach Polski spotyka się imprezy, przeglądy zespołów kolędniczych, konkursy robienia ozdób świątecznych, konkursy na najpiękniejszą choinkę i szopkę, imprezy plenerowe oraz wiele innych służących ożywianiu i kultywowaniu dawnych zwyczajów.
