Depresja u dzieci i młodzieży

Słowo depresja potocznie bywa stosowane dla określenia smutku, przygnębienia, złego samopoczucia. W rozumieniu medycznym depresja jest chorobą. Należy ją odróżnić od przejściowego przygnębienia, obniżonego nastroju czy krótkotrwałej reakcji na trudną sytuację. Depresja należy do zaburzeń nastroju i jest diagnozowana na podstawie objawów utrzymujących się przez dłuższy czas – minimum 2 tygodnie, najczęściej kilka miesięcy. Szacunki sprzed pandemii wskazywały, że na depresję może chorować nawet około 20 proc. nastolatków. Po pandemii i związanej z nią izolacji społecznej obserwuje się rosnącą liczbę zachorowań wśród młodych ludzi.

Depresja powoduje znaczące zakłócenie funkcjonowania człowieka jako całości – pojawiają się zmiany w sposobie myślenia i odczuwania, w zachowaniu i w funkcjonowaniu somatycznym organizmu.

Do głównych objawów depresji należą:

• obniżony nastrój (długotrwały smutek, przygnębienie, rozpacz, często bez konkretnego powodu; w przypadku nastolatków może się to manifestować inaczej – najczęściej jako nastrój dysforyczny, swoiste połączenie smutku i złości, rozdrażnienie, chwiejność nastroju, impulsywność, wrogość wobec otoczenia),

• utrata odczuwania przyjemności (apatia i zobojętnienie na różne do tej pory ważne sprawy, niezdolność do cieszenia się rzeczami, które kiedyś sprawiały radość, wycofywanie się z aktywności, które dotychczas sprawiały przyjemność),

• obniżony poziom energii (nadmierne zmęczenie, brak sił do działania, bezczynność, wycofanie ze wspólnych aktywności z rówieśnikami i rodziną, trudności z mobilizacją, trudności z wstawaniem i wychodzeniem do szkoły).

Symptomom tym towarzyszą bardzo często takie objawy jak: krytycyzm wobec siebie, poczucie winy, negatywne myślenie o sobie, innych ludziach i przyszłości, poczucie beznadziejności i bezsensu, brak motywacji. Depresja prowadzi do wrażenia pustki, niskiego poczucia własnej wartości. W okresie nastoletnim dołączają do tego często problemy z koncentracją, pamięcią, efektywnością w pracy umysłowej, zaczynają się pojawiać gorsze stopnie w szkole, niechęć do nauki. Niekiedy depresji towarzyszy nadmierne korzystanie ze smartfona lub komputera. Można zaobserwować zmiany apetytu (jego brak, chudnięcie lub przeciwnie – objadanie się) albo rytmu snu (zbyt mało lub zbyt dużo snu, trudności z zaśnięciem albo nocne wybudzenia), niekiedy brak dbałości o siebie, swój wygląd i higienę. U młodszych dzieci przy depresji mogą pojawiać się nasilone skargi na dolegliwości fizyczne – bóle brzucha, głowy itp. U starszych – autoagresja, samookaleczanie się, sięganie po substancje psychoaktywne.

W przypadku zaobserwowania zmiany w zachowaniu dziecka i utrzymywania się niepokojących objawów należy zasięgnąć porady specjalisty – najlepiej lekarza psychiatry dzieci i młodzieży, można też zgłosić się do pedagoga lub psychologa szkolnego lub skonsultować w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej.

Jak postępować z dzieckiem, które ma problemy emocjonalne?

Gdy zauważysz trudności w funkcjonowaniu Twojego dziecka, pamiętaj, że najważniejsze będzie okazanie mu zrozumienia i wsparcia. Porozmawiaj otwarcie i z życzliwością o tym, co Cię niepokoi w jego zachowaniu. Powiedz o faktach i o tym, jakie emocje przeżywasz w związku z tym:

Zauważam, że w ostatnim czasie jest Ci trudno wstawać, spędzasz dużo czasu w samotności, i że często jesteś rozdrażniony. Martwię się o Ciebie.

Zaproś dziecko do rozmowy i zadeklaruj chęć pomocy:

Czy chcesz porozmawiać o tym, co się u Ciebie dzieje?

Czy jest coś, co mogę zrobić żebyś poczuł się lepiej?

Zaakceptuj to, co usłyszysz, nawet jeśli byłoby to dla Ciebie trudne lub niezrozumiałe. Nie oceniaj. Powstrzymaj się od dawania rad czy szukania natychmiastowych rozwiązań. Nie przekonuj, że rzeczywistość wygląda inaczej, niż dziecko o niej opowiada. To bardzo ważne, żeby dać dziecku poczucie, że jest przez najbliższych rozumiane. To, czego potrzeba w tej sytuacji to: słuchać, okazywać zrozumienie, zainteresowanie i intencję pomocy.

Skonsultuj się ze specjalistą. Dzięki temu dowiesz się, czy jest potrzebna długofalowa pomoc w postaci psychoterapii albo leczenie farmakologiczne.

Bądź przy swoim dziecku. W kryzysie lub depresji potrzebuje Ciebie, Twojej troski, akceptacji i bliskości.

Co chroni przed rozwojem problemów i zaburzeń psychicznych?

• dbanie o dobre relacje z innymi – rówieśnikami i dorosłymi, poczucie więzi i przynależności,

• rozwijanie własnych pasji i zainteresowań, wyznaczanie celów do realizacji,

• dbanie o tzw. higienę cyfrową – ograniczone, rozsądne  korzystanie z technologii cyfrowej,

• rozmawianie o dobrych i gorszych momentach, o przeżywanych emocjach,

• okazje do przeżywania sukcesów, satysfakcji z samodzielnie osiągniętych celów,

• prospołeczne nastawienie (w rodzinie i szkole), uczenie dzieci udzielania sobie wzajemnej pomocy, umiejętność poszukiwania wsparcia w trudnych chwilach,

• zapobieganie przemocy i zdecydowane reagowanie na nią,

• aktywność fizyczna, odpoczynek i odpowiednio długi sen, zdrowe odżywianie, unikanie używek.

Warto zapamiętać

Co mówić osobie w depresji?

Jesteś dla mnie ważny/ważna

Kocham Cię

Nie zostawię Cię z tym samego

Nie wiem co się z Tobą dzieje, ale chcę Ci pomóc

Jestem tu, żeby Cię wspierać. Razem to pokonamy

Czego nie mówić?

Inni mają gorzej

To wszystko Twoja wina

Weź się w garść

Tu pomoże sport. Jak pobiegasz to Ci przejdzie

Czym ty się przejmujesz? Daj spokój, jutro o tym zapomnisz!