Po śmierci mojego ojca, ja i mój brat zainicjowaliśmy postępowanie spadkowe o stwierdzenie nabycia spadku, aby ustalić kto jest spadkobiercą. Byliśmy pewni, że ojciec nie sporządził testamentu, gdyż nigdy nie mówił, że planuje sporządzić testament. Sąd rejonowy stwierdził, że spadek nabyli na podstawie ustawy córka i syn – każde po połowie. Kilka miesięcy po uprawomocnieniu się postanowienia sądu, znaleźliśmy testament ojca, z którego wynikało, że ojciec chciał, aby spadek przypadł również jego synowi, ze związku pozamałżeńskiego. Czy w takiej sytuacji konieczne jest wszczęcie nowego postępowania, czy też wystarczy zaskarżyć wydane przez sąd postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku? – pyta Czytelniczka Sztafety.
Niekiedy może się zdarzyć, że po zakończeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku i wydania przez Sąd postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza wyjdą na jaw okoliczności, które uzasadniają przypuszczenie, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony orzeczeniem i konieczne jest ponowne prowadzenie postępowania spadkowego. Sytuacje mogą być różne. Na przykład, w postępowaniu nie brała udziału osoba, która powinna być spadkobiercą, np. pozamałżeńskie dziecko zmarłego. Czasami rodzina z opóźnieniem odnajdzie testament zmarłego, w którym do spadku powołana jest inna osoba.
W takiej sytuacji, skoro postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku już się uprawomocniło, to nie można go zaskarżyć do sądu drugiej instancji. Natomiast trzeba złożyć wniosek o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku. Zasady i warunki zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zastosowanie mają również do zarejestrowanego przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia. Podstawą prawną do złożenia wniosku zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest art. 679 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem każda zainteresowana osoba może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę nabycia spadku.
Zgodnie z art. 679 k.p.c. zmiana jest możliwa tylko w sytuacji, gdy okaże się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony. W myśl art. 679 § 1 k.p.c. „Dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku”. Jak widać w świetle powyższego przepisu, podważenie wcześniejszego prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku może być dokonane tylko w trybie kolejnego postępowania o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku.
Do najczęstszych przyczyn uzasadniających wszczęcie takiego postępowania należą m.in. sytuacje gdy:
- testament, który był podstawą stwierdzenia nabycia spadku okazał się nieważny;
- ujawniono nowy testament;
- spadkobierca został uznany za niegodnego dziedziczenia;
- wnioskodawca lub uczestnicy postępowania w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku nie ujawnili wszystkich spadkobierców z powodu braku wiedzy o ich istnieniu;
- istnieją inni spadkobiercy ustawowi zmarłego, którzy nie byli znani w toku poprzedniego postępowania.
wnioskodawca w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku świadomie zataił istnienie wszystkich potencjalnych spadkobierców.
Jak wszcząć postępowanie?
Prawo do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania ma każda zainteresowana osoba, której praw dotyczy wynik postępowania. We wniosku należy przede wszystkim dokładnie opisać postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, które wnioskodawca chce uchylić albo zmienić. Oprócz tego należy też wskazać fakty i dowody uzasadniające, że zaskarżone postanowienie nie jest zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy. Wniosek wraz z kompletem załączników należy złożyć do sądu, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd spadku jest też właściwy do uchylenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia i wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Obowiązek udowodnienia, że dana osoba nie jest spadkobiercą lub że jej udział jest inny niż stwierdzony, spoczywa na wnioskodawcy. Do wniosku należy dołączyć oryginały odpisów skróconych aktów stanu cywilnego, jeżeli podstawą zmiany postanowienia jest ujawnienie nowych spadkobierców ustawowych i testament, jeżeli podstawą zmiany jest odnalezienie testamentu. Uczestnikami postępowania muszą być wszyscy spadkobiercy zmarłego, a jeżeli oni nie żyją, to ich spadkobiercy.
Sąd, jeżeli uzna złożony wniosek za uzasadniony stwierdza, że poprzednie postanowienie jest niezgodne ze stanem rzeczywistym i zmieniając to postanowienie stwierdza, że spadek dziedziczą inne osoby niż wskazane w prawomocnym postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku bądź nie tylko osoby w nim wskazane, ale również inne tam niewymienione, bądź że wyłącznie niektóre z osób wskazanych w postanowieniu nabyły spadek. Powołane przepisy stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia oraz do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu windykacyjnego.
Bożena Kolba
