Podatek od spadków i darowizn w 2023 roku

Od 1 lipca 2023 r. wzrasta kwota wolna od podatku od spadków i darowizn i jest to pierwszy od ponad 20 lat wzrost kwoty wolnej od podatku. Nowe, podniesione progi podatkowe, do wysokości których nie będzie płacić się  podatku od spadków i darowizn zostały wprowadzone w drodze ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych.

Dla przypomnienia wskazuję, że spadek to taka czynność prawna, w której na drodze dziedziczenia spadkobierca nabywa majątek po zmarłym spadkodawcy. Dziedziczyć można na podstawie testamentu albo na podstawie ustawy. Natomiast darowizna to taka czynność prawna, w której to darczyńca przekazuje z własnej woli, nieodpłatnie określoną część swojego majątku obdarowanemu,  nie otrzymując nic w zamian. Majątek jest tutaj szeroko pojęty. Może chodzić o pieniądze w gotówce czy na koncie w banku, nieruchomości czy ruchomości, itp.

Obowiązujące przepisy przewidują, że od majątku będącego przedmiotem spadku albo darowizny należy odprowadzić podatek do Urzędu Skarbowego. Jednakże nie każdy spadkobierca ani nie każdy obdarowany będzie miał obowiązek zapłaty podatku. Obowiązek podatkowy nie powstaje, jeśli nie zostanie przekroczona wysokość progów podatkowych określonych w ustawie o podatku od spadków i darowizn. Opodatkowanie majątku nabytego w drodze darowizny albo spadku regulują przepisy Ustawy z dnia 8 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.

Grupy podatkowe

Kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn są różne, w zależności od grupy podatkowej. Różne są także stawki podatku.

Grupy podatkowe są uszeregowane według stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą lub darczyńcą. Najpierw mówi się o grupie podatkowej, do której należą najbliżsi krewni, potem są dalsi krewni, a na końcu osoby w ogóle niespokrewnione ze spadkodawcą lub darczyńcą.

Przynależność do danej grupy wpływa na wysokość kwoty wolnej od podatku oraz skali podatkowej. Stąd warto wiedzieć, że:

· do I grupy podatkowej należą: mąż, żona, dzieci, rodzice, wnuki, prawnuki, rodzeństwo, macocha, ojczym, pasierb, pasierbica, teściowie, synowa i zięć,

· do II grupy podatkowej należą: bratankowie, siostrzenice, wujowie, ciotki, żona pasierba, mąż pasierbicy, dzieci pasierbów, dzieci pasierbic, szwagrowie, szwagierki, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie wnuków, małżonkowie prawnuków oraz małżonkowie dalszych zstępnych,

· do III grupy podatkowej należą: wszyscy pozostali niewskazani ani w I ani w II grupie, czyli najdalsi członkowie rodziny i osoby niespokrewnione.

W ramach I grupy podatkowej wyróżnia się tzw. zerową grupę podatkową. Przepisy zaliczają do niej najbliższą rodzinę (małżonkę, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierba, pasierbicę, rodzeństwo, ojczyma i macochę). Aby znaleźć się w grupie zerowej, należy w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia majątku zgłosić ten fakt do Urzędu Skarbowego wraz z potwierdzeniem otrzymania spadku lub darowizny, np. wydrukiem przelewu przychodzącego na konto, aktem poświadczenia dziedziczenia, itp. Osoby, które znajdą się w grupie zerowej są całkowicie zwolnione z podatku od spadków i darowizn, niezależnie od tego jak wysoka jest łączna wartość nabytego majątku. Przekroczenie tego 6-miesięcznego terminu spowoduje konieczność zapłaty podatku w pełnej wysokości. Jednakże do grupy zerowej nie mogą należeć teściowie, synowe oraz zięciowie, nawet gdyby fakt nabycia majątku zgłosili do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia majątku.

Od października 2020 roku do I grupy podatkowej należą także wychowankowie rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej. Rozszerzona również została definicja wstępnych, która obejmuje także osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Kwota wolna od podatku obecnie

Kwota wolna od podatku do końca czerwca 2023 roku prezentuje się dla poszczególnych grup podatkowych w następujący sposób:

·  10 434 zł – dla I grupy podatkowej,

·  7878 zł – dla II grupy podatkowej,

·  5308 zł – dla III grupy podatkowej.

Kwota wolna od podatku od 1 lipca 2023 r.

Nowelizacja ustawy o podatku od spadków i darowizn wprowadza od 1 lipca 2023 r. w art. 9 ust. 1 tej ustawy nowe kwoty wolne od podatku. Zgodnie z tym artykułem, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat, począwszy od dnia 1 lipca 2023 r. oraz w każdym kolejnym okresie 5 lat:

1) 36 120 zł od jednej osoby lub 108 360 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;

2) 27 090 zł od jednej osoby lub 81 270 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;

3) 18 060 zł od jednej osoby lub 54 180 zł od wielu osób – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Okresy 5-letnie, które brane są pod uwagę, liczone będą od 1 lipca 2023 r. Należy pamiętać, że jeżeli nabycie własności rzeczy i praw majątkowych od tej samej osoby następuje więcej niż jeden raz w pięcioletnim okresie, do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych dolicza się wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych dotychczas w tym okresie. To oznacza to, że przy każdej kolejnej czynności opodatkowanej należy od nowa sprawdzić, czy w ciągu pięciu lat kwota wolna nie została przekroczona.

Bożena Kolba