Co się zmieniło od 1 stycznia br. w prawach konsumenta? – pytają Czytelnicy Sztafety.
1 stycznia 2023 r. weszło w życie wiele ważnych dla konsumentów przepisów. Zmiany w ustawie o prawach konsumenta, ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, ustawie o informowaniu o cenach towarów i usług, Kodeksie cywilnym wynikają z implementacji trzech unijnych dyrektyw: Omnibus, Towarowej oraz Cyfrowej. Zasadniczo nowe regulacje dotyczą dostarczania treści cyfrowych lub usług cyfrowych i związanych z tym praw konsumentów. Wprowadzają również pewne zmiany w zasadach korzystania z rękojmi. Przepisy ustawy o zmianie ustawy o prawach konsumenta, ustawy Kodeks cywilny oraz ustawy Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2022 r., poz. 2337) stanowią implementację tzw. dyrektywy cyfrowej i towarowej oraz dyrektywy w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów. Dzięki nowym przepisom łatwiej będzie również walczyć z niekorzystnymi dla konsumentów zjawiskami, takimi jak np. fikcyjne promocje, czy fałszywe opinie w Internecie.
Jeżeli przedsiębiorca prowadzi promocję albo wyprzedaż (więc nie dotyczy to zwykłej obniżki ceny regularnej), musi oprócz aktualnej ceny podać także najniższą cenę z ostatnich 30 dni. Jeżeli natomiast przedsiębiorca ma dany produkt krócej w ofercie, to obowiązkowe jest podanie najniższej ceny dotychczasowej. W przypadku produktów łatwo (szybko) psujących się z krótką datą spożycia, obowiązkowe jest podanie aktualnej ceny oraz ceny sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Zmiany w rękojmi
Ustawa dokonuje przeniesienia przepisów o rękojmi konsumenckiej z Kodeksu cywilnego do ustawy o prawach konsumenta. Przepisy zawarte w Kodeksie cywilnym będą dotyczyć przedsiębiorców, a konsumentów przepisy zawarte w ustawie o prawach konsumenta. Stąd w ustawie o prawach konsumenta dodano nowy rozdział: „Umowy zobowiązujące do przeniesienia własności towaru na konsumenta”. Przedsiębiorca nie będzie ponosił odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową, jeżeli konsument został wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha towaru odbiega od wymogów zgodności z umową określonych w ustawie oraz najpóźniej w chwili zawarcia umowy wyraźnie i odrębnie zaakceptował brak konkretnej cechy towaru.
Nowe zasady reklamacji
W ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta ( Dz. U. z 2020 r., poz. 287 z późn. zm.) zmieniło się nazewnictwo: zamiast „rękojmi” ( uregulowanej w Kodeksie cywilnym) pojawia się nazewnictwo „odpowiedzialność za niezgodność towaru z umową”. Regulacje dotyczące gwarancji pozostały w Kodeksie cywilnym. Pozostały tu również przepisy dotyczące rękojmi i gwarancji w zakresie umów, których stroną nie jest konsument, np. w obrocie profesjonalnym między przedsiębiorcą a przedsiębiorcą oraz przepisy dotyczące rękojmi w przypadku nieruchomości.
Według znowelizowanych przepisów w pierwszej kolejności konsument może żądać naprawy lub wymiany wadliwego towaru. Zwrot pieniędzy (częściowy lub całkowity) będzie możliwy w kolejnym etapie dochodzenia roszczeń. Tak więc, w wypadku pierwszej reklamacji konsument może liczyć na naprawę towaru albo wymianę, a dopiero, gdy przedsiębiorca odmówi usunięcia wady albo wymiany, konsument będzie uprawniony do odstąpienia od umowy.
Korzystne dla konsumentów jest wydłużenie do 2 lat terminu domniemania, że niezgodność z umową istniała już w chwili zakupu. Dotychczas, przy sprzedaży konsumenckiej, w przypadku stwierdzenia wady fizycznej rzeczy przed upływem roku od dnia jej wydania konsumentowi uznawano, że wada taka istniała w rzeczy w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Wprowadzone zmiany wydłużają natomiast długość okresu ww. domniemania do dwóch lat od wydania towaru konsumentowi. Oznacza to, że przez cały okres obowiązywania rękojmi konsumenckiej to na przedsiębiorcy spoczywa ciężar dowodu w powyższym zakresie.
Również termin przedawnienia roszczeń z tytułu rękojmi uległ wydłużeniu na korzyść konsumentów. Dotychczas roszczenie konsumenta o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawniało się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady (nie krócej jednak niż przed upływem dwóch lat od dnia wydania towaru). Po zmianach, od 1 stycznia br. termin przedawnienia roszczenia konsumenta z tytułu niezgodności towaru z umową lub gwarancji będzie wynosił 6 lat od chwili stwierdzenia wady (z końcem roku kalendarzowego). W praktyce oznacza to, że konsument może skutecznie złożyć reklamację nawet do upływu 8 lat od dnia wydania towaru, gdyż roszczenie może powstać najpóźniej w ostatnim dniu dwuletniego terminu ochronnego, a przedawnić się dopiero po 6 latach.
Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorcy
Ważną zmianą jest ustanowienie zakazu zawierania umów finansowych podczas wycieczek czy pokazów. Złamanie zakazu będzie powodować nieważność takiej umowy. Nowością w ustawie jest też wydłużenie czasu (z 14 dni na 30), jaki konsument ma na odstąpienie od umowy „zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa podczas nieumówionej wizyty przedsiębiorcy w miejscu zamieszkania lub zwykłego pobytu konsumenta albo wycieczki”. Przed upływem terminu do odstąpienia od umowy firma nie będzie mogła przyjąć płatności za daną rzecz czy usługę. Przedsiębiorca, który złamie ten zakaz będzie musiał się liczyć z karą grzywny. W ślad za tym obowiązkiem, odpowiedni przepis znalazł się w Kodeksie wykroczeń, co ma przeciwdziałać sytuacjom, w których konsumenci korzystali z prawa do odstąpienia od umowy, ale mieli później problem z odzyskaniem pieniędzy.
Bożena Kolba
