Trochę mniejsza góra odpadów

Kilka lat temu, gdy wchodził program 500 plus, w Stalowej Woli widoczna była zwiększona ilość odpadów wielkogabarytowych, bo mieszkańcy pozbywali się m.in. starych mebli. Czy teraz,   wysoka inflacja i wojna za wschodnią granicą też wpływa na to, co i jak dużo wyrzucamy na śmietnik?

– Powoli zaczyna być widoczny trend, że odpadów jest mniej, szczególnie tych wielkogabarytowych, ale też tworzyw sztucznych i innych surowców. To może być skutkiem zmniejszonej konsumpcji, a w gminach wiejskich z zabudową jednorodzinną, być może więcej odpadów ląduje teraz w domowych paleniskach – mówi „Sztafecie” Kamil Muciek, kierownik  ZMBPOK.

I podkreśla, że jeszcze lepsza segregacja odpadów „u źródła”, czyli przez mieszkańców, sprawiłaby, że zakład miałby do odzysku materiał jeszcze lepszej jakości. Chodzi np. o to, by papier czy szklane butelki nie wrzucać do pojemników w foliowych workach czy reklamówkach. Żeby bioodpadów nie mieszać z surowcami, a odpady niebezpieczne nie wyrzucać na śmietnik w ramach selektywnej zbiórki.

Co przypłynęło w tym strumieniu

W 2022 roku do ZMBPOK trafił strumień 69,5 tys. ton najróżniejszych odpadów: zmieszanych, po selektywnej zbiórce, zielonych, budowlanych itd. To blisko o 7 tys. ton mniej niż w roku 2021, kiedy to było ich 76 tys. 262 tony.

Jaka więc była morfologia (struktura) tego strumienia odpadów przyjętych w 2022 r. przez zakład? Wszystkie liczby w tonach, a w nawiasach, dla porównania, wielkości z roku 2021:

Nominalnie linia sortownicza ZMBPOK może przerabiać rocznie 59,5 tys. ton odpadów (na tyle zakład ma pozwolenie). W ubiegłym roku przeszło przez nią 53875 ton (w roku 2021 było to 56997 ton).

Zakład, oprócz tego, że przyjmuje i doczyszcza (ręcznie lub mechanicznie) odpady z selektywnej zbiórki, to oczywiście „wyciąga” je również ze strumienia odpadów zmieszanych na linii sortowniczej.

Łącznie, w 2022 r. ZMBPOK w Stalowej Woli przekazał do odzysku następujące wielkości surowców wtórnych (dane w tonach, w nawiasach wielkości z roku 2021):

Produkują biogaz, prąd i „Glebowitkę”

ZMBPOK ma duże możliwości biologicznej przeróbki odpadów. Bo oprócz standardowego już kompostowania (tę metodę, jako jedyną, używa dziś ok. 90 proc. zakładów w Polsce), stosuje także fermentację, która w sposób ciągły odbywa się w fermenterze – komorze o pojemności 1400 metrów sześc. Uzyskany w tym procesie biogaz spalany jest następnie w module kogeneracyjnym, dając zakładowi prąd i ciepło.

Kompostowanie z kolei przeprowadzane jest w sześciu tunelach: w czterech wsadem są organiczne odpady wyodrębnione na sitach linii sortowniczej plus część odebranych przez zakład bioodpadów, w pozostałych dwóch przerabiane są odpady zielone z selektywnej zbiórki. To z nich właśnie, po przesianiu otrzymuje się polepszacz o handlowej nazwie „Glebowitka”, używany jako nawóz w rolnictwie, ogrodnictwie i sadownictwie.

A oto jak wyglądało w 2022 r., w tonach, zagospodarowanie w zakładzie frakcji biologicznej i uzyskane z niej produkty (w nawiasach wielkości z roku 2021):

Skąd płynie wsad

Pełny strumień to odpady zmieszane, zmieszane opakowaniowe i te z selektywnej zbiórki: tworzywa sztuczne, papier, szkło, metale, wielkogabarytowe,  budowlane, zielone oraz bioodpady (np. kuchenne, resztki jedzenia, zepsute przetwory, owoce, warzywa itd.).

I takim właśnie strumieniem trafiają do ZMBPOK odpady pochodzące z gmin – członków porozumienia międzygminnego ze Stalową Wolą. Są to: Stalowa Wola, Pysznica, Bojanów, Baranów Sandomierski, Gorzyce, Grębów, Nowa Dęba, Nisko,  Radomyśl nad Sanem, Pysznica, Zaklików, Zaleszany. W 2021 r. do zakładu trafiała całość odpadów z Tarnobrzega (było tego 10991 ton), ale od początku 2022 r. ten dopływ w większości „wysechł”. W ubiegłym roku firmy odbierające odpady z Tarnobrzega przywiozły do ZMBPOK tylko 700 ton śmieci.

Dodajmy też, iż odkąd zmieniono przepisy i zniesiono regionalizację w gospodarce odpadami, do zakładu w Stalowej Woli trafiają też śmiecie spoza naszego województwa.

Paliwo z odpadów

Znaczącą pozycją w bilansie ZMBPOK jest tak zwany RDF (z jęz. ang. Refuse Derived Fuel), czyli paliwo z odpadów, nazywane też alternatywnym. Są to kaloryczne odpady komunalne o wysokiej wartości opałowej (14-19 MJ/kg), nie nadające się do recyklingu, czyli odzysku (np. niektóre tworzywa, tekstylia, drewno, guma itp.). W procesie dalszej obróbki można z nich wytwarzać np. granulat, rozdrobnić je, sprasować itd.

Okazuje się, że nawet około 60 proc. przyjmowanego w ZMBPOK plastiku nie może trafić do recyklingu, gdyż jest on zbyt zanieczyszczony, ale przede wszystkim są to tworzywa fizycznie nie nadające się do odzysku. Od razu zasilają więc frakcję RDF.

I tak np. plastikowe kubki po jogurtach i śmietanie czy  tzw. tetrapaki, czyli opakowania wielomateriałowe (np. kartony po mleku, sokach i napojach) traktowane są z góry jako surowiec do produkcji paliwa alternatywnego.

Jest ono wykorzystywane w cementowniach i elektrowniach jako zamiennik węgla i mazutu. Zakłady te każą sobie jednak słono płacić za odbiór tej kalorycznej frakcji, obecnie w granicach 490-700 zł za tonę (najwięcej kosztuje odbiór tego surowca z odpadów wielkogabarytowych, tańszy jest surowiec z tworzyw sztucznych).

Pod tym względem sytuację w Stalowej Woli zmieni zasadniczo zapowiedziana przez władze miasta budowa w mieście spalarni paliwa alternatywnego, jako domknięcie lokalnego systemu gospodarki odpadami. Instalacja, której koszt szacowany jest na ok. 300 mln zł, ma być gotowa w 2025 r.

W 2022 r. ZMBPOK w Stalowej Woli wyprodukował 14630 ton preRDF, czyli surowca, z którego powstaje paliwo alternatywne (w 2021 r. było go nieco mniej, bo 14370 ton). Materiał ten pozyskano głównie z linii sortowniczej, z odpadów zmieszanych – było tego 12273 tony. Reszta pochodziła z odpadów wielkogabarytowych – 2357 ton.