Jestem w związku małżeńskim od kilku lat i nie mam rozdzielności małżeńskiej. W ubiegłym roku otrzymałam po mojej rodzinie spadek o znacznej wartości. Czy spadek wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków i czy drugi z małżonków ma prawo do spadku otrzymanego w trakcie trwania małżeństwa? – pyta Czytelniczka Sztafety.
Wiele osób zastanawia się, czy jeśli podczas trwania małżeństwa jeden z małżonków otrzyma spadek, to czy pochodzące z niego środki stanowią własność tylko tego małżonka, czy obu małżonków, lub czy też wchodzi on do majątku wspólnego.
Otóż, wraz z zawarciem związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa, w zakres której wchodzi dorobek małżonków (wspólność ustawowa). Nie oznacza to jednak, że wszystkie przedmioty, które małżonkowie będą nabywali w trakcie trwania małżeństwa będą wchodziły do wspólnego majątku, gdyż każdy z małżonków może posiadać własny, odrębny majątek. Zgodnie z treścią art. 33 pkt 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą między innymi przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Jeżeli zatem spadkobiercą jest tylko jeden z małżonków, to przedmioty wchodzące w skład spadku będą stanowiły wyłącznie jego własność. Wyrażoną w tym przepisie zasadą jest, że jeżeli spadkodawca lub darczyńca inaczej nie postanowił, to przedmioty tak nabyte przez jedno z małżonków wchodzą w skład jego majątku osobistego. Jeżeli przykładowo jeden z małżonków nabywa w drodze spadku czy też dziedziczenia własność nieruchomości po swoich rodzicach, ta nieruchomość będzie wchodziła do majątku osobistego wyłącznie tego małżonka.
Przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę mogą wejść do majątku wspólnego małżonków tylko wtedy, gdy spadkodawca lub darczyńca „inaczej postanowił”. To oznacza, że w przypadku spadkobrania to „inne postanowienie” spadkodawcy może być zamieszczone jedynie w testamencie. Z kolei, w przypadku darowizny zastrzeżenie, że jej przedmiot ma należeć do majątku wspólnego, musi być ujęte w treści umowy darowizny.
Jeżeli zatem, spadkodawca w treści testamentu powołał do spadku oboje małżonków lub jedno z nich, ale z zastrzeżeniem, że spadek wejdzie w skład majątku wspólnego małżonków, to w rozumieniu art. 33 pkt 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oznacza, że spadkodawca „inaczej postanowił” i przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie wejdą do majątku wspólnego małżonków.
Jeżeli natomiast spadkodawca nie postanowił inaczej, przedmioty majątkowe nabyte w drodze dziedziczenia wchodzą w skład majątku osobistego, np. dom odziedziczony po rodzicach w trakcie małżeństwa przez małżonka, wchodzi do jego majątku osobistego. W konsekwencji, jeżeli jeden z małżonków stanie się spadkobiercą, składniki odziedziczonego majątku stanowią tylko jego własność.
Jak widać, art. 33 pkt 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wprowadza wyjątek od ogólnej zasady wskazując „chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił”. W takim przypadku wyłącznie od woli spadkodawcy ujawnionej w testamencie lub treści umowy darowizny zależy, czy przysporzenie majątkowe mają otrzymać małżonkowie na zasadzie współwłasności, czy też jeden z małżonków.
Należy pamiętać, że jeżeli spadkodawca powołał do spadku jednego ze współmałżonków, z zastrzeżeniem, że spadek wejdzie w skład majątku wspólnego małżonków, to drugi współmałżonek nie staje się w takim przypadku automatycznie spadkobiercą, a nabycie prawa współwłasności zależy od złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku przez tego współmałżonka wskazanego w testamencie.
Warto też wiedzieć, że jeżeli do spadku został powołany jeden ze współmałżonków, to nie ma przeszkód prawnych, aby zgodnie z art. 33 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wspólność majątkową małżeńską rozszerzyć o pewne składniki majątkowe wchodzące do majątku osobistego jednego ze współmałżonków poprzez zawarcie stosownej umowy majątkowej małżeńskiej.
Co wchodzi w skład majątku osobistego małżonków?
Zgodnie z art. 33 pkt 2. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10)przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Ponadto, do majątku osobistego każdego z małżonków należą przedmioty (ruchomości, nieruchomości), które zostały nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego.
Bożena Kolba
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1359, z późn. zm.).
