• Kontakt
  • O nas
środa, 10 sierpnia, 2022
Sztafeta.pl - wiadomości z miast Stalowa Wola i Nisko
No Result
View All Result
  • Wiadomości
  • Stalowa Wola
  • Nisko
  • Sport
  • Kultura
  • Porady
  • Księgarnia
  • Ogłoszenia
  • Nekrologi
  • E-wydanie
Sztafeta.pl
No Result
View All Result
Strona Główna Historia

Kosak na fotografii

Wiemy, jak wyglądał jeden z pierwszych partyzantów okupowanej Polski, działający na naszym terenie

Stanisław Chudy Dodane przez: Stanisław Chudy
29 maja 2022
w Historia
0
Franciszek Kosak (pierwszy z lewej). To jedyne, jak dotąd, zdjęcie jednego z pierwszych polskich partyzantów, który podjął walkę z Niemcami po wrześniu 1939 r.

Franciszek Kosak (pierwszy z lewej). To jedyne, jak dotąd, zdjęcie jednego z pierwszych polskich partyzantów, który podjął walkę z Niemcami po wrześniu 1939 r.

Share on FacebookShare on Twitter

Odnalazło się jedyne, jak dotąd, zdjęcie Franciszka Kosaka z Majdanu Golczańskiego w gminie Jarocin, w powiecie niżańskim. Jednego z pierwszych po wrześniu 1939 r., obok legendarnego majora Henryka Dobrzańskiego „Hubala”, polskiego partyzanta w czasie II wojny światowej.

– Chyba nikt z osób zajmujących się lokalną historią nie przypuszczał, że istnieje zdjęcie Franciszka Kosaka, partyzanta z Majdanu Golczańskiego, który jeszcze w latach PRL figurował w ogólnopolskim podręczniku do historii dla klas ósmych, obok „Hubala”, jako ten, który nie złożył broni po przegranej kampanii wrześniowej 1939 roku – mówi wójt gminy Jarocin, Zbigniew Walczak.

I przypomina, że zarówno w książce Tomasza Sagana „Konspiracja w  »Natanie«”, jak i Dionizego Garbacza „Przechodniu, pochyl czoła”, opisujących m.in. działalność Kosaka w czasie okupacji niemieckiej, nie ma jego zdjęcia. Że utarło się przekonanie, że nie zachowała się żadna fotografia z jego podobizną.

Niewielkie, podniszczone zdjęcie

A jednak… Oto podczas zbierania podatków, sołtys Majdanu Golczańskiego, Paweł Domaradzki, odwiedził jedną z jego mieszkanek, Apolonię Winderlich (rocznik 1936). A ta pochwaliła się, że ma fotografię Franciszka Kosaka. Zdjęcie było bardzo małe i podniszczone, ale po obróbce dokonanej przez Karola Kurka jest już znacznie bardziej czytelne.

Wykonano je najpewniej w latach 30. Franciszek Kosak (urodzony 13 listopada 1914 r.) stoi na nim w lesie, obok trzech innych młodych mężczyzn. Kim byli? Wójt Walczak zaapelował na łamach gminnego pisma „Państwo Jarocin” o pomoc w ich identyfikacji, ale nikt ich dotąd nie rozpoznał.

Czy Kosak był „Harnasiem”?

Na początku niemieckiej okupacji, Franciszek Kosak, plutonowy Wojska Polskiego, we wrześniu 1939 r. żołnierz zgrupowania „Stalowa Wola” pułkownika Tadeusza Zieleniewskiego, działał w pojedynkę. Nie brakowało mu też fantazji, bo np. pokazywał się na koniu, uzbrojony i w polskim mundurze.

Wiosną 1940 r. dołączyło do niego trzech partyzantów: Antoni Jadach z Mostków, Eugeniusz Wróbel ze Szczakowej – też żołnierz grupy „Stalowa Wola”, oficer 12. Pułku Piechoty z Wadowic, oraz Kazimierz Koza z Kocudzy, z powiatu biłgorajskiego.

Ten niewielki oddział, jak wspominają świadkowie tamtych czasów, tępił szpicli niemieckich i usuwał ukraińskich konfidentów, przerywał łączność gminy z powiatem, utrudniał wywóz drewna z lasów państwowych i prywatnych, ścierał się z granatową policją i żandarmami, atakował i rozbijał różne prowadzone przez okupanta placówki, a zdobyty w ten sposób towar czy pieniądze rozdawał mieszkańcom.

Jeden ze świadków, Stanisław Młynarski z Zarzecza, wspominał też, że partyzanci mieli swoje pseudonimy: Kosak – „Harnaś”, Jadach – „Hardy”, Koza – „Pocisk” i Wróbel – „Ptak”. Czy tak było w istocie? Powątpiewa w to wspomniany Dionizy Garbacz, znany dziennikarz-regionalista. Bo gdyby tak było, twierdzi, to mieszkańcy terenów, gdzie operował oddział, mówiliby raczej o „Harnasiu”, a nie o Kosaku.

Podstęp konfidentów

Niemcy kilkakrotnie próbowali rozbić oddział, ale Kosak szczęśliwie wymykał się z zastawianych pułapek, zadając im kolejne straty. Wyznaczyli więc za jego głowę wysoką nagrodę. Użyli też podstępu.

W 1941 r. do oddziału trafiło czterech podstawionych przez Niemców polskich konfidentów: Leon Oleksak z Golc, Walenty Cudziło z Majdanu Golczańskiego, Józef Jeż spod Janowa Lubelskiego i Jan Nalepa z Mostków, którzy jakoby mieli uciec z więzienia. Kosak im uwierzył i przyjął do oddziału. A ci w grudniu 1941 r., gdy obozowali w lesie obok wsi Mostki koło Jarocina, poczęstowali czwórkę partyzantów wódką zaprawioną jakimś narkotykiem (sami pili nieskażoną) i zastrzelili ich w czasie snu. Po tym mordzie ciała partyzantów przewieziono pod kościół w Jarocinie, by wystawić je tu na widok publiczny.

Taką relację złożył w 1967 r. przed Sądem Powiatowym w Nisku mieszkaniec Jarocina, Stanisław Kwaśnik, a miał ją usłyszeć ją od jednego ze sprawców tej zbrodni, Leona Oleksaka.

Podobny jej opis znajduje się w sporządzonym w latach 60. wykazie akcji zbrojnych polskiej partyzantki na terenie powiatu niżańskiego w czasie II wojny światowej.

Dwóch z tych konfidentów, Oleksaka i Jeża, polskie podziemie rozstrzelało później podczas wojny, a Cudziłę i Nalepę skazano po jej zakończeniu na kary po 15 lat więzienia.

Po prostu polscy partyzanci

Jak dalej pisze Dionizy Garbacz w monumentalnej publikacji „Przechodniu, pochyl czoła”, oddział Kosaka „nie był związany z żadnym partyjnym podziemiem wojskowym: komunistycznym, endeckim, czy ludowym. Byli to po prostu polscy partyzanci”.

Z kolei ludowiec Tomasz Sagan w swojej książce „Konspiracja w »Natanie«” napisał tak: Ten pierwszy na Zasaniu niżańskim czteroosobowy oddział partyzancki nie miał nazwy, nie był związany z żadną organizacją konspiracyjną, chociaż (…) Franciszek Kosak był przed wrześniem 1939 r. członkiem koła Stronnictwa Ludowego w Majdanie Golczańskim.

Jeden ze świadków tamtych wydarzeń, Franciszek Bielak ps. Sokół, dowódca oddziału Batalionów Chłopskich na Zasaniu, twierdził jednak, że oddział miał nazwę i nazywał się Związek Zawodowych Wojskowych.

Co głosiły tablice

A wiele lat po wojnie komunistyczne władze przypięły oddziałowi lewicowy szyld. W grudniu 1986 r. Przy wejściu do szkoły podstawowej w Majdanie Golczańskim zawisła bowiem tablica z napisem: W hołdzie partyzantom Robotniczo-Chłopskiej Organizacji Bojowej dowodzonej przez Franciszka Kossaka w 45 rocznicę Ich śmierci. Społeczeństwo (w nazwisku partyzanta był błąd).

Tablica ta spoczywa dziś na poddaszu Gminnego Ośrodka Kultury, obok dwóch innych takich „pamiątek” z czasów PRL. Jedna to tablica ufundowana „W XX rocznicę powstania Polskiej Partii Robotniczej 1942-1962 dla uczczenia pamięci 500 mieszkańców gminy Jarocin pomordowanych przez zbrodniarzy hitlerowskich w latach 1942-1944” (znajdowała się na budynku dawnej szkoły w Jarocinie, obecnie jest tu GOK). Druga to tablica wisząca kiedyś na budynku szkoły podstawowej w Domostawie, a odsłonięta „W hołdzie bohaterom Gwardii Ludowej poległym w walce z okupantem hitlerowskim w rejonie Domostawy w latach 1939-1944”.

Z tej ostatniej daty wynikało więc, że w rejonie tym komunistyczna partyzantka, skądinąd mająca tu pewne poparcie, działała już od 1939 r.(!), podczas gdy GL, jako zbrojne ramię PPR powołano dopiero pod koniec marca 1942 r.

We wspólnym grobie

Wszyscy czterej partyzanci oddziału Franciszka Kosaka zostali pochowani we wspólnym grobie na cmentarzu w Jarocinie. Na pomniku mieli oddzielne tablice. W 2010 r. gmina postawiła nowy nagrobek.

„Tu spoczywają partyzanci skrytobójczo zamordowani w dniu 7 grudnia 1941 r. z inspiracji niemieckiego okupanta” – czytamy na jednej wspólnej tablicy.

A wójt Walczak czyni też starania, by w Majdanie Golczańskim stanął pomnik Franciszka Kosaka.

Tagi: news
Stanisław Chudy

Stanisław Chudy

Dziennikarz Tygodnika „Sztafeta” Kontakt: chudy.sztafeta@gmail.com Tel. 509 387 013

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

POLECANE

Miasto wyremontuje kilkanaście lokali socjalnych

Co z mieszkaniami chronionymi w Stalowej Woli?

9 sierpnia 2022
Za nami piąty Niżański Festiwal Kultury Łowieckiej

Za nami piąty Niżański Festiwal Kultury Łowieckiej

9 sierpnia 2022

PROPONOWANE

Konsultacje w sprawie tworzenia strategii Lasowickiej Grupy Działania
Wiadomości

Konsultacje w sprawie tworzenia strategii Lasowickiej Grupy Działania

10 sierpnia 2022
Spotkania z kulturą i kino na leżakach
Kultura

Spotkania z kulturą i kino na leżakach

9 sierpnia 2022
Miasto wyremontuje kilkanaście lokali socjalnych
Stalowa Wola

Co z mieszkaniami chronionymi w Stalowej Woli?

9 sierpnia 2022
Za nami piąty Niżański Festiwal Kultury Łowieckiej
Nisko

Za nami piąty Niżański Festiwal Kultury Łowieckiej

9 sierpnia 2022
Maszerujemy z kijkami
Stalowa Wola

Maszerujemy z kijkami

9 sierpnia 2022
Stalowa Wola. Czy będzie remont parkingu przy ulicy Żeromskiego 1?
Stalowa Wola

Stalowa Wola. Czy będzie remont parkingu przy ulicy Żeromskiego 1?

9 sierpnia 2022
Facebook Twitter Youtube Instagram

Wydawnictwo Sztafeta działa od 1992 r. Zostało powołane do wydawania lokalnej gazety, a obecnie jest jedną z największych i najstarszych oficyn wydawniczych na Podkarpaciu.

  • O nas
  • Kontakt
  • Ogłoszenia
  • Polityka prywatności
  • Regulamin
  • Praca Stalowa Wola

NEWSLETTER

Copyright 2021 © SZTAFETA. Wszystkie prawa zastrzeżone. |Archiwalna wersja strony | RODO | Realizacja Wirtualny Marketing

No Result
View All Result
  • Wiadomości
  • Stalowa Wola
  • Nisko
  • Sport
  • Kultura
  • Porady
  • Księgarnia
  • Ogłoszenia
  • Nekrologi
  • E-wydanie

Copyright 2021 © SZTAFETA. Wszystkie prawa zastrzeżone. |Archiwalna wersja strony | RODO | Realizacja Wirtualny Marketing

Używamy ciasteczek (cookies) na naszej stronie, aby Twoje doświadczenia w jej przeglądaniu były lepsze. Kliknij akceptuj, aby zaakceptować ustawienia.
Akceptuj
Manage consent

Privacy Overview

This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary
Always Enabled
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Non-necessary
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
SAVE & ACCEPT