Hrabia z ułańską fantazją

Austriacko-czeska rodzina Rességuierów, właścicieli dóbr niżańskich w latach 1868-1911, do dziś ma nieposzlakowaną opinię. Seniorka rodu, Maria hr. Rességuier z d. Kinsky, uważana jest nawet za osobę świętą. Z tego rodowego wizerunku wyłamuje się jedynie jej syn hrabia Rudolf.

Maria i Olivier Rességuier de Miremont mieszkali w Nisku ponad czterdzieści lat. W 1911 roku sprzedali dobra niżańskie braciom Arturowi i Maksymilianowi Francke i przenieśli się do Wiednia. Pozostawili po sobie dobre wspomnienia wśród mieszkańców, dobrze prosperujące zakłady i okazałe budynki. Mieli czternaścioro dzieci, do wieku dojrzałego dożyło dwanaścioro – cztery córki i ośmiu synów. Kolejno urodzili się: Wilhelm, Maria, Fryderyk, Rudolf, Olivier, Alfred, Emma, Elżbieta, Aleksander, Anna, Franciszek i Emmanuel.

Wojskowy z wyboru
Hrabia Rudolf Otto Eugeniusz był jedną z barwniejszych postaci w rodzinie Rességuierów. Urodził się jako czwarte dziecko małżeństwa Marii i Oliviera Rességuier de Miremont 22 listopada 1874 roku w Nisku. Na pewno w dzieciństwie uczył się jeździć konno i fechtować jak inne dzieci w arystokratycznych rodach. W młodości wstąpił do wojska. Służył jako jednoroczny ochotnik, czyli osoba , która zgłosiła się samodzielnie do służby wojskowej. Służba w charakterze jednorocznego ochotnika dawała możliwość wyboru rodzaju broni, miejsca służby, kończyła się egzaminem na stopień podoficerski. Rudolf służył w kawalerii w 2. pułku ułanów, w rezerwie został awansowany na podporucznika w styczniu 1897 roku.

Mezalians, nieślubna córka, tragiczne wypadki
Prawdopodobnie około 1897 roku podczas pobytu w Anglii poznał osiem lat starszą od niego Amy Hemingway, guwernantkę, urodzoną w sierpniu 1866 roku w Halifaxie. Owocem gorącego romansu była córka Cecylia, początkowo traktowana jako nieślubne dziecko. Cztery lata później, w 1902 roku, odbył się ślub Amy i Rudolfa w kościele św. Jakuba w Londynie. Wiadomo, że w 1904 roku Rudolf mieszkał z żoną i dzieckiem, które w końcu uznał za swoje, w prywatnym pensjonacie w Dreźnie. W tym samym roku żona Amy wyjechała w sprawach majątkowych do Brukseli. Podczas jej nieobecności w pensjonacie wydarzył się tragiczny wypadek. Małą Cecylię z ciężkimi obrażeniami przewieziono do prywatnej kliniki w Dreźnie, ale nie udało się jej uratować. Sądowa obdukcja wykazała, że przyczyną śmierci dziecka był krwiak na mózgu. Ojciec zeznał, że córka spadła że schodów, ale wiadomo było, ze stosował wobec małej Cecylii kary cielesne. Został aresztowany pod zarzutem znęcania się nad dzieckiem. Hrabia pomimo proponowanej kaucji w wysokości 100000 marek nie został wypuszczony z aresztu. Jaki był finał procesu, tego nie wiadomo, ale Rudolf prawdopodobnie uniknął więzienia, bowiem jeszcze w tym samym roku wrócił do Niska i zamieszkał w dworku w Zaracławicach. W Nisku przyszli na świat dwaj synowie Rudolfa i Amy: Andrzej Maria Olivier Rudolf 6 czerwca 1905 roku i Adolf Gerard Franciszek urodzony 24 lipca 1907 roku.

W 1908 roku we dworze w Zaracławicach wydarzył się wypadek. Kiedy hrabia Rudolf i woźnica Bereś znajdowali się w powozowni, nastąpił wybuch, nie wiadomo jaka była przyczyna. Obaj zostali ciężko ranni, hrabiemu amputowano nogę, zaś Bereś zmarł. Prasa rozpisywała się o tym wydarzeniu, jedna z austriackich gazet omyłkowo podała, że Rudolf zginął, pozostawiając trójkę dzieci.

Zatargi z ludowcami
W 1911 roku Rudolf i jego brat Fryderyk zostali członkami Rady Powiatowej jako reprezentanci grupy większych posiadłości. W następnym roku Rudolf został prezesem Wydziału Powiatowego i członkiem Rady Powiatowej w Nisku. Jedna z gazet zarzuciła im, że obaj rządzą powiatem nie zwracając uwagi na uchwały rady, że przeprowadzili remont budynku rady na własną rękę, że utrudniali wyjazd delegacji niżańskiej na obchody pięćsetnej rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem.

Na te zarzuty zareagował wiceprezes rady Kazimierz Jędrzejowicz i członkowie wydziału: radca sądu Michał Fornelski i doktor Alojzy Loewy. Stwierdzili, że to wszystko nieprawda, że obaj Rességuierowie działają w granicach zadań Rady Powiatowej, a Rudolf został upoważniony do nadzoru i kontroli nad kancelarią. Zapewniali też, że Fryderyk nie mógł z powodów rodzinnych jechać do Krakowa na obchody i poprosił o zastępstwo posła Jana Bisa z Niska. Ponadto hrabia Rudolf zamieścił w gazecie odpowiedź na zarzuty: Na podstawie przepisu § 19 ustawy prasowej, upraszam o zamieszczenie następującego sprostowania notatki, która się pojawiła w nr 28 z dnia 18/I br. cennego czasopisma pt. „Głosy publiczności” – „Galicyjska Hakata”. Nieprawdą jest, że wobec pewnego urzędnika proszącego o urlop na obchód Grunwaldzki oświadczyłem, iż tylko „głupcy mogą iść na podobny cyrk”, i że o Polakach wyrażam się obelżywie i wyśmiewam ich uczucia narodowe; prawdą owszem jest, że słowa wyżej przytoczone ani podobne wobec nikogo i nigdy z mych ust nie padły i że do narodu Polskiego odnoszę się zawsze z najwyższym szacunkiem, a jego uczucia patriotyczne cenię równie wysoko jak swoje własne. Łączę wyrazy szacunku i poważania. Rudolf hr. Rességuier.

„Przyjaciel Ludu”, tygodnik Polskiego Stronnictwa Ludowego jeszcze ostrzej potraktował Rességuierów, pisząc, że mają władzę w powiecie, rządzą się jak szare gęsi, źle wyrażają się o Polakach i uniemożliwili wyjazd delegacji do Krakowa. Podczas posiedzenia Rady Powiatowej jeden z ludowców, Władysław Niemiec, zarzucił Rudolfowi złą gospodarkę w powiecie i nieuszanowanie uczuć patriotycznych. Na te zarzuty hrabia odwrócił się grubszą częścią ciała i kazał się w nią pocałować. Po tym skandalu gazeta napisała: Zniewaga wyrządzona radnemu Władysławowi Niemcowi przez hr. Rudolfa Rességuiera dotyka na równi wszystkich, których interesów i praw radny ten bronił – cały powiat tedy powinien zażądać od hr. marszałka satysfakcji za to.

Napad na dworek w Morgach, wyjazd bez powrotu
Hrabia Rudolf miał duży majątek (1100 ha lasu) w Morgach koło Kamienia. Był tam też pałacyk myśliwski wybudowany w 1885 roku. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, kiedy wezwany został do wojska, zarząd nad tym majątkiem powierzył zaufanej kobiecie, klucznicy. Podczas walk Rosjan z Austriakami na terenie Kamienia, do pałacyku wpadli Kozacy, splądrowali go i zniszczyli, na podłodze pozostawili portret Rudolfa z odciętą głową. Klucznicę zgwałcili i wydarli kolczyki z uszu.

W listopadzie 1918 roku Rudolf powrócił do majątku w Morgach. Zbliżał się koniec wojny, w społeczeństwie polskim ożywiły się pragnienia wolnościowe, zaczęto rozbrajać żołnierzy austriackich. Bojówka socjalistów z Kamienia napadła na pałacyk w Morgach. Rozbroili ośmiu żołnierzy austriackich stanowiących ochronę hrabiego, zabrali im broń i pieniądze. Rudolf i jego rządca zamknęli się w piwnicy, służba uciekła do lasu. Po tym incydencie Rességuier zdecydował się sprzedać swoje dobra (pałacyk i las) baronowi Janowi Götz-Okocimskiemu i wyjechał do Wiednia. Tam spędził resztę życia. Był członkiem Wiedeńskiego Automobilklubu i Klubu Bilardowego. W lutym 1925 roku odbyły się międzynarodowe zawody amatorskie w bilardzie, hrabia ufundował cenną nagrodę w postaci złotej tabakiery dla najlepszego zawodnika Austriaka.

Zmarł 1 lutego 1945 roku w Wiedniu. Został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Hietzing w rodzinnym grobowcu. W tej samej kwaterze, tylko wcześniej, pochowana została Amy, która zmarła 25 marca 1941 roku.

Ewa Krzyżek